Internationale Vrouwendag 8 maart 2025
Bier is al eeuwenlang een geliefde drank. Wat velen niet weten is dat vrouwen een fundamentele rol hebben gespeeld in zowel de uitvinding als de ontwikkeling van het brouwproces. Zonder hun bijdrage zou bier, zoals wij het vandaag kennen, niet bestaan.
De Dames van het Bier
Vandaag, op 8 maart, is het Internationale Vrouwendag, dus tijd om de belangrijke rol van vrouwen in de bierwereld eens nader te beschrijven. Bier lijkt vaak een mannenwereld. Dat zie je vooral op zonnige dagen op de Brabantse wegen: wielerploegen bestaande uit mannen (vaak met hangbuiken) die pronken met hun favoriete biermerk op hun tenue. Ze sluiten hun rit traditiegetrouw af met een stevige pint.
Zelf heb ik die passie voor fietsen niet, maar wél voor wielrennen en goed glas bier kan ik zeker waarderen.
Oud Zottegems: Een Familietraditie
Mijn liefde voor bier begon al op mijn 17e, bij Madame Crombé. Bij haar thuis, aan de brouwerij, zaten we in de keuken naast de platte buiskachel aan het wonderlijke kriekenbier, terwijl ze prachtige verhalen vertelde.
Het Oud Zottegems bier was een begrip. Elke generatie voegde haar eigen accenten toe aan het recept, maar uiteindelijk keerde men altijd terug naar de originele formule. Het zorgvuldig bewaarde receptenboek werd telkens overgedragen aan de volgende brouwer in de familie. Toen haar zoon (een apotheker) de brouwerij voortzette was het klaar met de smaak.
Eerder had ik al kennisgemaakt met haar heerlijke gerstenat bij Piet de Jong van Café De Beyerd. Vooral het Oud Zottegems wist me te bekoren.
De Oorsprong van Bierbrouwen door Vrouwen
Het brouwen van bier gebeurde meer dan 7000 jaar geleden al in Mesopotamië, waar vrouwen verantwoordelijk waren voor de productie. In de “Codex van Hammurabi” werd zelfs vastgelegd dat herbergen uitsluitend in handen van vrouwen moesten zijn. Men sprak destijds over een “zij” als het ging om de herbergier.
Ook bij de Egyptenaren en Vikingen waren vrouwen de drijvende krachten achter de bierproductie. Bier werd tijdens religieuze en sociale ceremonies geschonken en was een vast onderdeel van het huishouden. Vrouwen hielden zich bezig met zowel de productie als de verkoop, totdat industrialisatie, seksisme en strikte genderrollen hen geleidelijk uit de bierwereld verdreven.
Hildegard von Bingen en de Revolutie van Hop
In de 12e eeuw veranderde abdis Hildegard von Bingen de biergeschiedenis voorgoed door hop toe te voegen aan het brouwproces. Deze toevoeging zorgde niet alleen voor een karakteristieke bitterheid en extra complexiteit, maar ook voor een langere houdbaarheid van het bier.
Hildegard von Bingen was van vele markten thuis. Ze was veruit de beroemdste componist van gregoriaanse muziek en schreef daarnaast talrijke boeken. In haar geschriften beschreef ze op een verrassend positieve manier over seksualiteit en lichamelijke vreugde vanuit een vrouwelijk perspectief.
Madam Rosa Merckx: Pionier van de Moderne Bierindustrie
Rosa Merckx, de eerste vrouwelijke meesterbrouwer van België, overleed op 16 mei 2023 op 98-jarige leeftijd. Zij woonde nog steeds naast Brouwerij Liefmans in de Aalststraat in Oudenaarde.
Haar carrière begon in 1946 als secretaresse bij Brouwerij Liefmans. Toen de eigenaar in 1972 overleed, nam Rosa de leiding over en werd ze officieel benoemd tot brouwmeester. Zij was de geestelijke moeder van de Goudenband, die werd gebotteld in een 37 cl champagnetype fles, gewikkeld in diepblauw papier.
De Liefmans Cuvée-Brut gebruik ik nog steeds om mijn aardbeien mee af te blussen voor een warm dessert met rabarber.
Onder haar leiding groeide Liefmans uit tot een icoon van de Belgische biercultuur. Tot op de dag van vandaag draagt elke Liefmans-verpakking haar handtekening en prijkt haar gezicht op het etiket van Liefmans Fruitesse. Ze werd ook wel Madam Roze genoemd.
In 2014 werd Rosa Merckx benoemd tot Officier in de Kroonorde, een erkenning voor haar baanbrekende werk in de bierindustrie.
Rosa Merckx zette een stap terug toen Liefmans werd overgenomen door Yvan Desplenter van brouwerij Riva, bekend van hun Dentergems wit. In 2008 keerde ze echter weer terug naar Liefmans.
Annick De Splenter: De Vrouw Achter Gentse Gruut
Annick De Splenter, afkomstig uit een West-Vlaamse brouwersfamilie, zette haar stempel op de bierwereld met haar microbrouwerij Gentse Gruut. In 2009 opende ze haar brouwerij in het hart van Gent, waar ze unieke bieren maakt zonder hop – een zeldzaamheid in de bierindustrie. Ze brouwt haar bieren met kruiden, net zoals de Gentenaren dat in de middeleeuwen deden aan de rechterkant van de Leie. Aan de Franse kant, de linkerkant, werd onder Germaanse invloed met hop gebrouwen.
Het brouwen is haar met de paplepel ingegoten.
“Als ik vroeger op school spreekbeurten moest geven, gingen die altijd over bier en/of een brouwerij. Het is voor mij absoluut de mooiste job die er is. Ik kan ook genoeg vergelijken, want voordien werkte ik onder meer als crisismanager, draaide ik mee op marketingafdelingen van bedrijven en was ik ook aan de slag voor de Gentse Feesten. Nu weet ik beter dan ooit: niets is voor mij schoner dan bier brouwen.”
Annick vond haar ideale pand aan de Rembert Dodoensdreef, vlak bij Sint-Jacobs. Ze wilde Gruut bewust kleinschalig houden, ondanks vele kansen om haar productie en export uit te breiden. Haar visie is helder: brouwen moet een passie blijven, geen massaproductie.
“Bier moet je degusteren, net als wijn of cava,” aldus Annick.
Vrouwen in de Bierwereld: Een Nodige Verandering
Ondanks dat vrouwen historisch gezien de grondleggers waren van het bierbrouwen, is hun aanwezigheid in de moderne brouwwereld nog steeds beperkt. Annick De Splenter en haar collega’s
willen daar verandering in brengen. Vrouwen hebben een verfijnd gevoel voor smaak en aroma, wat hen uitermate geschikt maakt voor het brouwen van kwaliteitsbieren.
Annick heeft jarenlang in de brouwerij van haar vader gewerkt en merkte hoe de bierindustrie een uitgesproken machocultuur kende. Mannen twijfelden aan haar kennis, waardoor ze zich telkens dubbel moest bewijzen. Vandaag is dat anders: ze weet precies wat ze doet en hoeft zich aan niemand meer te verantwoorden.
Conclusie
Vrouwen hebben een onmiskenbare bijdrage geleverd aan de biergeschiedenis. Van de Alewives in Engeland tot Hildegard von Bingen en van de pioniers van vandaag zoals Rosa Merckx en Anne-Françoise Pypaert tot Annick De Splenter. Hun passie, doorzettingsvermogen en vakmanschap hebben de bierwereld verrijkt en blijven dat doen.
Op vrouwendag 2025 heffen we het glas op hun nalatenschap en de toekomst. Proost!
Lees ook: Montse Molla wijnboerin
Bronnen
Etty Mulder
STERCK Magazine
HHopcast
De Standaard